Weinig slaap en slecht ontbijt, maar minder frisdrank

Te weinig slaap

Het onderzoek bracht slaapgewoontes bij jongeren in kaart. Het aandeel 11- tot 12-jarigen dat tijdens schooldagen niet elke nacht de aanbevolen negen uur slaap haalde, nam toe van 44,8% in 2018 naar 51,4% in 2022. Bij de 13- tot 18-jarigen haalde in 2018 57,7% tijdens schooldagen niet elke nacht de aanbevolen acht uur slaap. In 2022 nam dit toe naar 67,3%. In 2018 zei 40,3% van de jongeren slecht te slapen, in 2022 steeg dat cijfer tot 48,4%.

Een goede en voldoende nachtrust is onontbeerlijk. Slapen betekent niet enkel rusten. Het staat ook voor lichamelijk herstel en verwerking van emoties en indrukken. Adolescenten hebben meer behoefte aan slaap dan volwassenen. Ze worden geadviseerd acht tot negen uur per nacht te slapen, maar dat lukt dus vaak niet. Een van de belangrijkste oorzaken is de aanwezigheid van elektronische media in de slaapkamer. Jongeren surfen op het internet, sturen elkaar berichtjes of gamen. Dit alles weerhoudt hen ervan voldoende te slapen. Ook andere factoren spelen een rol, zoals minder controle door ouders en schoolstress.

Jongeren die te weinig of slecht slapen hebben een grotere kans op een slechtere gezondheid. Op korte termijn kan slaaptekort leiden tot ongezonde voedingsgewoonten en minder bewegen. Het heeft ook een negatieve invloed op schoolprestaties en wordt gelinkt aan risicogedrag zoals alcohol- en druggebruik, spijbelen en onoplettendheid in het verkeer. Op langere termijn kan slaaptekort aanleiding geven tot obesitas, diabetes, hoge bloeddruk en depressie.

Meer water, minder frisdrank

De studie bevroeg in 2022 een aantal voedingsgewoonten bij jongeren. Ten opzichte van de resultaten uit 2018, zijn er zowel positieve als negatieve evoluties. Met het drinken van water en frisdrank ging het de goeie kant uit: het aandeel jongeren dat dagelijks water dronk, nam toe van 86,4% in 2018 naar 87,6% in 2022 en voor frisdrank nam het aandeel licht af van 24,1% in 2018 naar 22,6% in 2022. Jolien Plaete, voedingsexperte bij het Vlaams Instituut voor Gezond Leven vermoedt dat dit het resultaat is van het drankenbeleid in scholen de voorbije jaren. “De afgelopen tijd werd in scholen sterk ingezet op meer aanbod van water en minder frisdranken. We moeten nog meer een gezond aanbod creëren en promoten in omgevingen waar jongeren vaak aanwezig zijn, zoals in en rond de school. In de studie zien we ook duidelijk dat jongeren uit het ASO er gezondere voedingsgewoonten op nahouden dan jongeren uit het BSO. Met projecten zoals Snack&Chill en Oog voor Lekkers richten we ons al op de scholen. Die inspanningen moeten we nu verderzetten.”

Het aantal jongeren dat dagelijks groenten at, nam sterk af: van 61,9% in 2018 naar 54,5% in 2022. De fruitconsumptie bleef daarentegen stabiel. Ontbijten op weekdagen wordt steeds minder een gewoonte: van 68,6% in 2018 naar 58,6% in 2022. Opvallend: het aantal jongeren met overgewicht en obesitas nam sterk toe: van 13,8% in 2018 naar 21,7% in 2022. Beduidend meer meisjes (47,5%) dan jongens (26,7%) volgde een dieet of dacht dit te moeten volgen en meisjes zijn over het algemeen minder tevreden over hun lichaam (73,9%) dan jongens (86,4%). Volgens Loes Stukken van kenniscentrum Eetexpert verbazen deze cijfers over jongeren niet als ze naast die over volwassenen worden gelegd. “De stijging in overgewicht en obesitas bij jongeren ligt in lijn met de stijging die in de corona-gezondheidsenquêtes bij volwassenen is geobserveerd. Jongeren leven niet los van hun gezin, een negatieve impact van corona op het leefgedrag in hun gezin heeft dus ook een invloed op hen.”

Jongens bewegen meer dan meisjes

Ook op het vlak van beweging toont de studie een wisselend beeld: iets meer jongeren bewegen elke dag voldoende (van 17,5% in 2018 naar 20,1% in 2022), maar minder jongeren voldoen aan de aanbeveling om dagelijks niet meer dan twee uur achter een scherm te spenderen (van 7,8% in 2018 naar 5,0% in 2022). Op het vlak van beweging is er een groot verschil tussen jongens en meisjes: meer jongens (25,5%) dan meisjes (14,0%) bewegen elke dag voldoende.

Over het onderzoek

De studie Jongeren en Gezondheid bevroeg meer dan 20.000 Vlaamse jongeren tussen 11 en 18 jaar. De studie kadert in de internationale Health Behaviour in School-aged Children-studie (HBSC) en werd uitgevoerd  met steun van het Departement Zorg door onderzoekers van Universiteit Gent. De HBSC-studie wordt sinds 1982 vierjaarlijks uitgevoerd in een groeiend aantal landen en regio’s in Europa en Noord-Amerika. Vlaanderen neemt eraan deel sinds 1989.

Naast de onderwerpen in dit artikel, verschenen er ook al resultaten over fysiek, mentaal en sociaal welzijn, seksuele gezondheid, middelengebruik, gokken en gaming. Meer lezen? Kijk op jongeren-en-gezondheid.ugent.be