Inclusief onderzoek door mensen met een beperking

Evy Meys doctoreert aan de KU Leuven in de eenheid Gezins- en Orthopedagogiek rond het thema sociale netwerken. Zij stelde al vast dat veel mensen die begeleid wonen eenzaam zijn en maar een klein sociaal netwerk hebben. Er werden al veel methodieken en interventies geïntroduceerd die niet altijd even goed bij de doelgroep pasten. Door professionals en cliënten te bevragen merkte ze op dat er op het terrein spontaan kleine acties gebeuren die het netwerk bevorderen, maar dat die nog onvoldoende gewaardeerd en verspreid worden. “Zo vertelde een begeleidster dat ze bij een huisbezoek spontaan vroeg naar de verjaardagkaartjes aan het prikbord, en van wie de cliënt die kaartjes gekregen had. Door dan voor te stellen om die namen op een verjaardagskalender te zetten en een kaartje terug te sturen, werkte ze op een heel laagdrempelige manier aan het sociaal netwerk van die cliënt. Deze kleine goede praktijken mogen meer aandacht en navolging krijgen.”

Voor én door de doelgroep

Het onderzoek gebeurt niet alleen voor die doelgroep, ook door de doelgroep. Binnen de academische werkplaats werden co-onderzoekers met een beperking aangesteld. Ze gaan samen met de academici op pad, brainstormen mee over voorbereidingen, ze voeren mee panelgesprekken. De co-onderzoekers stellen mee de vragen op en modereren gesprekken rond sociale netwerken en inclusie. Hun ervaringsdeskundigheid biedt een grote meerwaarde naast de theoretische en academische blik van de wetenschappers. De onderzoekers stellen ook vast dat de dynamiek van een gesprek helemaal verandert helemaal als er iemand met een beperking mee aan tafel zit. Er wordt niet over de hoofden heen gepraat en de gespreksleiders zoeken naar een taal die meer verbindend is. “Op die manier zitten personen met een beperking niet alleen mee op de boot, maar staan ze ook mee aan het roer van het onderzoek”, aldus Davy Nys, onderzoeker UC Leuven-Limburg eSocialWork. “Soms is het wat zoeken om hen de juiste plaats te geven in het onderzoek, maar met wat moeite lukt het altijd wel.” Om mee te werken als co-onderzoeker, kregen de medewerkers met een beperking een spoedcursus onderzoekcompetenties. Zo leerden ze gerichte vragen stellen en hoe ze goed kunnen luisteren.

UCLL legde de focus van het onderzoek op sociale media. Ze brachten in kaart welke netwerken mensen hebben en waar ze online actief zijn. Omdat niet alle cliënten even taalvaardig zijn, vroegen de onderzoekers hen om foto’s te nemen van hun online activiteiten. Beelden zeggen immers vaak meer dan woorden. Daarnaast wordt ook gekeken hoe de communicatie die ze online al hebben hulpverlenend gemaakt kan worden, en ook echt gerealiseerd kan worden. “We voegen de daad bij het woord: doen we onderzoek naar inclusie, dan moeten we zelf ook inclusief werken. Zo maken we de cirkel rond”, besluit Nathalie.

Onderzoek naar inclusie betekent ook inclusief onderzoek

Ellen Schryvers werkt voor Spond vzw, in samenwerking met CERA, aan een reflectietool voor begeleiders en voor cliënten. “We werken dit samen met onze co-designers met een beperking uit in de vorm van een digitaal spel. Samen bepaalden we wat er allemaal aan bod moet komen in dat spel, en na de ontwikkeling testen we het samen met de cliënten. Ze denken creatief mee in elke fase van de ontwikkeling. In het spel leert een cliënt door mensen aan elkaar te linken wat sociale netwerken zijn. Daarna krijgen ze een aantal vragen over zichzelf: hoe leer jij mensen kennen? Waar ben je goed in, waarin niet? Ben je zelfstandig, grappig, handig? Op basis daarvan krijgen ze opdrachten waarbij ze bepaalde competenties kunnen oefenen: geef eens iemand een compliment. Stuur eens een kaartje. Heb je groene vingers? Kweek een plantje dat je cadeau kan doen aan je buurman. Na zo’n oefenmoment schrijven ze op hoe andere mensen hierop reageerden. Dus ook in dit spel proberen we kleine acties om sociale netwerken te vormen te valideren.”
Op 12 december wordt het spel officieel voorgesteld bij CERA in Leuven. Dit presentatiemoment wordt ook volledig door de cliënten gedragen.

>> Meer info? Kijk op www.spond.be