welzijn & zorg

Als er maar liefde is

Voor het geluk van een kind maakt het niet uit in welke gezinsvorm het opgroeit
28.05.2021
Foto's
Bob Van Mol

De tijd dat bijna alle gezinnen bestonden uit een man, een vrouw en een paar kinderen is definitief voorbij. Vandaag heb je vele vormen: eenoudergezinnen, nieuw samengestelde gezinnen of holebigezinnen. Naar aanleiding van het honderdjarig bestaan van de Gezinsbond schreef journalist Dirk Musschoot een boek over hoe het Vlaams gezin is veranderd.

“Ik kom uit een heel klassiek gezin”, vertelt journalist Dirk Musschoot. “Ik ben de oudste zoon. Na mij kwam er nog een jongen en tot slot een meisje. Mijn moeder heeft nooit een betaalde baan gehad. Mijn vader verdiende de kost. Mijn ouders waren eerst verloofd en zijn daarna getrouwd voor de kerk. Ze lieten hun drie kinderen dopen en stuurden hen naar een katholieke school. Mijn vrienden kwamen allemaal uit eenzelfde soort gezin. Je stelde je daar geen vragen bij. Iedereen deed het op dezelfde manier.”

Volgens cijfers van Kind en Gezin groeit nog steeds 80% van de kinderen op in een tweeoudergezin. Maar die twee ouders zijn lang niet altijd meer een man en een vrouw. Steeds vaker kom je gezinnen tegen die bestaan uit twee moeders of twee vaders. Of uit een vader en een moeder, maar die zijn dan niet noodzakelijk ook de biologische ouders van de kinderen. Ook het aantal mensen dat zorgt voor een geadopteerd kind of voor een pleegkind, groeit. Net als het aantal eenoudergezinnen.

Afkalvende macht van de kerk

“Mensen hebben een grote autonomie gekregen om zelf te beslissen hoe ze hun gezin vorm geven”, zegt Musschoot. “Je zou het de democratisering van het gezin kunnen noemen. De kerk heeft lang een bepalende rol gespeeld. Een liefdesrelatie was alleen mogelijk tussen een man en een vrouw en voorbehoedsmiddelen waren uit den boze. De afkalvende macht van de kerk heeft veel veranderd. Homoseksuelen durven voor hun seksuele geaardheid uitkomen en relaties tussen twee mensen van hetzelfde geslacht zijn stilaan geaccepteerd.”

Ook andere veranderingen hebben ertoe geleid dat er niet meer één vorm van een gezin bestaat, gaat Musschoot verder. “Denk aan het betaald verlof dat in 1936 werd ingevoerd en waardoor je als werkende vader tijd kreeg om met je kinderen door te brengen. Dat veranderde de positie van de vader in het gezin. De medische wetenschap maakte het dan weer mogelijk om op een niet-natuurlijke manier zwanger te worden. Louise Brown was in 1978 de eerste proefbuisbaby.”

Denkers en doeners

“Je hebt ontwikkelingen die maken dat dingen gaan schuiven, maar denkers en doeners zijn even cruciaal”, stelt Musschoot. “Er zijn mensen nodig die in de bres springen en zaken aan de kaak stellen.”

Musschoot doelt onder meer op gynaecoloog Nand Peeters die de anticonceptiepil ontwikkelde. Ouders konden voortaan zelf bepalen hoeveel kinderen ze wilden. Zangeres Margriet Hermans is ook zo’n doener. Zij werd in 1993 een bewust ongehuwde moeder. “Margriet Hermans was niet de eerste bom, maar omdat ze bekend was kreeg ze veel aandacht. Als Margriet Hermans het kan, kan ik het ook, dachten andere vrouwen.”

Ook de Dolle Mina’s zijn doeners geweest. “Vandaag vinden we het normaal dat vrouwen en mannen dezelfde rechtspositie hebben, maar vergeet niet dat getrouwde vrouwen tot 1958 geen bankrekening konden openen zonder de handtekening van de echtgenoot. De Dolle Mina’s zijn heel belangrijk geweest om basisrechten voor vrouwen af te dwingen. Vergeet ook abortus niet. Pas in 1990 werd abortus in ons land uit de Strafwet gehaald.”

Ontstaan van nieuwe wetten

Volgens Musschoot heeft het feit dat vrouwen meer rechten kregen, de veranderingen in een stroomversnelling gebracht. “Steeds meer vrouwen kozen voor een baan buitenshuis. Zorgtaken werden voortaan verdeeld tussen de vrouw en de man. Maar we zijn er nog lang niet.” Het ontstaan van nieuwe wetten heeft de democratisering van het gezin de afgelopen decennia een duw in de rug gegeven. “In 2003 werd het mogelijk voor mensen van hetzelfde geslacht om te trouwen. Drie jaar later mochten ze volgens de wet een kind adopteren. Het zijn allemaal heel recente ontwikkelingen die veel invloed hebben op de ontwikkeling van nieuwe gezinsvormen.”

Nieuwe beeldvorming

Opvallend is dat je in commercials steeds vaker nieuwe gezinsvormen ziet. Toch is er ook nog veel ruimte voor verbetering. “Onlangs heeft de stad Gent alle architectenbureaus opgeroepen om meer oog te hebben voor de diversiteit aan gezinnen. In maquettes van nieuwe ontwerpen lopen bijna uitsluitend witte, klassieke gezinnen rond. Dat past niet meer bij deze tijd. Ook in andere sectoren is er nog een inhaalslag nodig als het gaat over beeldvorming van gezinnen.”

Is de positie van kinderen veranderd? “Vroeger was het gezin overzichtelijk. Er waren nog geen beeldschermen. Kinderen speelden vooral buiten. Vandaag heb je zoveel meningen en stromingen en uitdagingen bij het opvoeden van kinderen. Kinderen hebben veel meer dan vroeger een eigen stem gekregen.” In de meeste gezinnen groeien kinderen op in veilige en liefdevolle omstandigheden, maar er bestaat geen standaardgezin meer. “Voor het geluk van een kind maakt het niet uit of je twee papa’s of twee mama’s hebt, of je ouders gescheiden zijn of niet. Als er maar genoeg liefde en aandacht is. Er is veel ten goede veranderd. De sprong is gigantisch. Maar sla het jaarverslag van de Kinderrechtencommissaris open en je weet dat ook de rechten van kinderen nog veel te vaak worden geschaad.”

>> Dirk Musschoot  Toen geluk nog heel gewoon was. Hoe het Vlaamse gezin in honderd jaar helemaal veranderde, Lannoo, 2020, 302 p. ISBN 9789401471138