‘Mijn verdriet is als eb en vloed: het komt en gaat’

“Iedereen dacht altijd dat Frans honderd zou worden; hij was zo gezond en actief”, vertelt Elly. “Maar in 2010 kreeg hij acute leukemie. Op achttien dagen overleed hij. Thuis, in alle rust. Zijn laatste weken waren ontzettend zwaar, maar tegelijkertijd ook heel mooi. Ik zorgde voor hem – omdat ik in de verpleegkunde heb gewerkt, kon ik alles zelf – en het was een periode van intens samenzijn, van diepe verbondenheid, ook al was er veel verdriet. We werden omringd door onze kinderen en kleinkinderen. Het deed deugd om de tijd die hem nog restte samen door te brengen en afscheid te kunnen nemen. Eén van de kleinkinderen, toen vijf jaar, merkte op toen Frans stierf: ‘Sterven is niet moeilijk moeke. Je slaapt en je ademt, en je slaapt verder en je ademt niet meer.’ Die woorden boden zo’n troost. Ik hoor ze nu soms nog als een mantra in mijn hoofd.”

“Doordat mijn man zo vol levenslust en energie was, had ik er nooit bij stilgestaan dat ik hem kon verliezen. Na zijn dood, na 42 jaar huwelijk, was ik opeens alleen en dat was een nieuw, totaal ander leven”, zegt Elly. “Ik moest leren om alleen te zijn zonder me eenzaam te voelen. Gelukkig ben ik graag alleen, maar ik heb wel een hele tijd geleefd met het gevoel dat ik een stuk van mezelf kwijt was. Pas na een paar jaar, beetje bij beetje, vond ik mezelf weer terug.”

Delen van rouwervaring

“Via de muziekschool hoorde ik over ConTempo. Ik ging naar samenkomsten, maar in het begin was mijn verdriet nog zo rauw dat ik geen woord over mijn lippen kreeg in de lotgenotengroep. Eigenlijk was ik toen ook vooral nog bezig om mijn leven weer op de rails te krijgen. Maar de maandelijkse samenkomsten rond bepaalde thema’s boeiden me wel. Lezingen over mindfulness, of over hoe je de draad weer op kan nemen. En na verloop van tijd overwon ik mijn drempelvrees en kwam het toch tot ontmoetingen en vriendschappen met lotgenoten. Want ik besefte wel dat ik alleen verder moest, maar het deed deugd om mijn verhaal te delen met mensen die me begrepen.”

“Want het verliezen van een partner is uniek en rouwen is individueel, maar iedereen kan zijn verhaal doen en wordt er altijd met begrip en respect gereageerd. Dat is het mooie aan ConTempo”, vindt Elly. “Er is verbondenheid, onderlinge ondersteuning en er wordt echt naar elkaar geluisterd. Het delen van ervaringen met mensen die iets gelijkaardigs hebben meegemaakt smeedt ook een band.”

Herdenken biedt troost

Ook voor de dood van haar man werd de familie van Elly niet gespaard van verlies. “Met drie dagen verschil stierven mijn beide ouders, toen 84 en 86 jaar. We moesten ook een schoonzoon afgeven op 37-jarige leeftijd. En een van onze kleinkinderen van zes maanden oud stierf aan wiegendood. Dat was verschrikkelijk. (stil) Elk verlies is verschrikkelijk; je kan dat moeilijk met elkaar vergelijken. Je partner verliezen is één ding. Maar een kind of kleinkind dat sterft, dat is iets helemaal anders. Je staat machteloos als je kinderen rouwen. Je kan ze steunen, er voor hen zijn. Maar je kunt niks doen aan hun verdriet.”

'Elk verlies is anders; je kan dat moeilijk met elkaar vergelijken.'

De tijd is een heelmeester, al blijft het gemis na al die jaren. “Mijn verdriet is als eb en vloed: het kan een tijdje aanwezig zijn in de verte, maar het kan me ook nog overspoelen. Het gemis blijft, al ga ik er nu wel anders mee om. Ik voel me nog altijd verbonden met Frans en als ik witte pluimpjes zie, denk ik dat hij me een teken geef. Die pluimpjes bewaar ik en strooi ik uit op een mooie plek. Ook zijn verjaardag en sterfdag herdenken we. De kinderen en ik gaan dan naar het kerkhof om een glaasje te drinken bij zijn graf. We vullen dan ook een glas voor hem, waarvan we samen drinken. Ook onze andere familieleden blijven we herdenken. Herdenkingsrituelen bieden verbondenheid en troost.”

Kiezen voor het leven

Ook het leven van Elly zelf hing aan een zijden draadje. “Twee jaar geleden lag ik tien dagen in coma met een longontsteking, een verzwakt hart en een hersen-, nier- en leverontsteking. Achteraf werd verteld dat ze me vroegen of ik wilde blijven leven; ik moet toen een teken hebben gegeven van wel. Toen alle medicatie werd stopgezet, spartelde ik erdoor. Daarna moest ik maanden revalideren. Stap voor stap leerde ik weer leven.”

“Die doodservaring heeft me dankbaar gemaakt. Ik ben bewust blij met elke dag dat ik leef. Ik geniet van de kleine dingen: van tuinieren, een babbeltje op straat, van de stilte, van muziek of van heerlijk niksdoen. Met de jaren vond ik rust; ik pas veel meditatie toe in mijn dagelijks leven. Als ik op de bus sta te wachten en blij ben dat ik daar gewoon kan staan. Of als ik to-do-lijstjes maak, en ervan geniet dat ik die maar half kan afwerken”, lacht Elly. “Ik pluk de dag en neem alles zoals het komt.”

“En ik geniet ook van mensen. Van mijn kinderen, mijn kleinkinderen en vrienden.” Na 11 jaar is Elly nog steeds lid van ConTempo. “Iedere maand ga ik naar een activiteit. Tijdens de coronacrisis gingen we wandelen of als het kon iets drinken. En het gaat dan lang niet altijd over rouw of verlies. Mensen die recent een partner verloren vormen bij ConTempo een aparte groep, net als jonge mensen die een partner verloren trouwens. Na 11 jaar blijf ik gaan voor de activiteiten, de sociale contacten. En voor de vriendschappen, want die doen deugd.”

>> Politiserend werken is deel van het DNA van sociaal werk. Maar wat is dat concreet? In het kader van #sterksociaalwerk brengen Weliswaar, Sociaal.Net en Socius goede praktijken in beeld.