‘Mensen met een handicap stemmen vaak niet’
Mensen met psychische problemen of met een verstandelijke handicap hebben net als iedereen stemrecht. Toch gaan ze vaak niet stemmen omdat ze zich onder meer moeilijk naar het stembureau kunnen begeven, omdat ze te weinig op de hoogte zijn van hun stemrecht en het belang daarvan, en omdat de stembureaus en -biljetten niet toegankelijk genoeg zijn. Dat blijkt uit onderzoek van Gelijkekansencentrum Unia, dat pleit voor een inclusiever stemproces waar elke burger aan kan deelnemen.
Stemrecht is een fundamenteel mensenrecht. Dat geldt ook voor personen met een handicap. Toch wordt de stem van mensen met een verstandelijke handicap of met psychische problemen nauwelijks gehoord bij verkiezingen, waardoor ze niet of nauwelijks wegen op het beleid. Ons land heeft echter wel de plicht om de rechten van personen met een handicap te beschermen en te bevorderen. Als iedereen stemt, zou de samenleving wellicht inclusiever zijn.
Omgeving bepaalt of mensen stemmen
Uit het onderzoek van Unia blijkt dat burgerparticipatie hand in hand gaat met een toegewijd en betrokken netwerk. Hulpverleners, ouders en de entourage bepalen met andere woorden of personen met een handicap al dan niet stemmen. In sommige collectieve leefomgevingen wordt er weinig of niet gestemd; het stemrecht van mensen met een handicap wordt daar vaak nog niet (voldoende) erkend. Leefomgevingen moeten zich daarom meer bewust worden van het belang van stemmen, meent Unia.
Daarnaast moeten er nog heel wat vooroordelen over mensen met een handicap de wereld uit. Zo zouden ze onbekwaam zijn om hun stem uit te brengen, zouden ze niet geïnteresseerd zijn in politiek of er te weinig over weten, of zouden ze beïnvloedbaar zijn.
Maar als ze geïnformeerd en aangemoedigd worden, als er bijvoorbeeld opleidingssessies voorzien worden, als het stemproces wordt voorbereid en als er vervoer en begeleiding worden georganiseerd op de verkiezingsdag zelf, zouden mensen met een handicap veel vaker gaan stemmen. Ze hebben wel degelijk een mening en ze hebben ook het recht om keuzes te maken.
“Als iedereen zou stemmen, zou de samenleving wellicht inclusiever zijn”
Eenvoudige, heldere info
Daarnaast blijkt uit het onderzoek van Unia dat politieke partijen er goed aan zouden doen om hun verkiezingsprogramma’s toegankelijker te maken. Mensen met een handicap geven immers aan dat ze moeilijk bevattelijke informatie kunnen vinden over de verschillende partijen en wat die de komende regeerperiode willen realiseren.
Eenvoudige, heldere taal gebruiken in partijpamfletten en politieke debatten, boodschappen visueel ondersteunen, video’s ondertitelen en toegankelijke websites ontwikkelen, zouden volgens Unia stappen in de goede richting zijn.
Toegankelijke stembureaus en -biljetten
En ook de stembureaus moeten toegankelijker. Want vandaag zijn ze niet altijd aangepast aan de noden van mensen met een handicap. Het is er vaak druk en lawaaierig, je krijgt instructies die soms moeilijk te begrijpen zijn, je moet relatief snel stemmen of soms lang wachten om je stem uit te kunnen brengen. Allemaal zaken die het voor mensen met een beperking moeilijk of onmogelijk maken om te hun stem uit brengen. Vooraf stemmen of de mogelijkheid hebben om te stemmen per brief zou beter tegemoet komen aan de noden van deze kiezers.
Een ander alternatief zou zijn om de stembureaus in te richten in grote voorzieningen voor mensen met een handicap. Voor hen vormt de verplaatsing naar het stembureau één van de grootste drempels om niet deel te nemen aan de verkiezingen. Vaak zijn ze afhankelijk van hulpverleners of familie, en aangezien verkiezingen op zondag worden georganiseerd is er in voorzieningen juist minder personeel aanwezig. Een ander idee is om een mobiele bus in de buurt van een voorziening als stemhokje in te richten voor mensen die zich moeilijk kunnen verplaatsen.
“Om meer mensen te doen stemmen, zouden stembureaus ingericht kunnen worden in grote voorzieningen voor personen met een handicap”
Ook de stembiljetten, die nu voorgesteld worden zonder kleuren, partijlogo’s of foto’s, zouden zulke zaken beter wel opnemen. Visuele ondersteuning zou het stemmen van kiezers met een verstandelijke handicap vergemakkelijken en hun autonomie in het stemhokje vergroten.
Tenslotte pleit Unia ervoor dat vrederechters – die iemand onder bewind kunnen plaatsen, en iemand onbekwaam kunnen verklaren om politieke rechten uit te oefenen – niet licht gaan over die beslissing. Unia wijst erop dat vrederechters die mogelijkheid enkel in uitzonderlijke gevallen mogen gebruiken en uitvoerig moeten motiveren.
Unia sprak met personen met een handicap, hulpverleners en ouders over het stemrecht van personen met een handicap. Unia voerde deze studie uit door middel van gesprekken, focusgroepen en online vragenlijsten.