'Laat kinderrechten nooit meer in lockdown gaan'

De belangrijkste lockdownles is dat kinderen en hun rechten op de radar moeten blijven. Kinderrechten moeten dé richtingaanwijzer zijn. Dat kan het best door kinderen en jongeren een stem te geven over elke maatregel die er nog komt en in de evaluatie van de maatregelen.

De afwachtende houding bij de start van de lockdown vertaalde zich al snel in ongeloof: wat primeert? De volksgezondheid en de strikte maatregelen? Of de veiligheid en het welzijn van de kinderen? Bezorgde ouders en grootouders, leerkrachten, brugfiguren en jeugdwelzijnswerkers zochten bij de Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat oplossingen voor de meest kwetsbare kinderen en jongeren die van de radar dreigden te verdwijnen.

Grootouders belden het commissariaat omdat ze hun kleinkinderen misten. Ouders begaven het stilaan onder de druk van thuiswerk en pre-teaching. Jongeren op de vlucht die bescherming en opvang zochten, konden zich alleen nog online registreren en soms ging dat mis. Ouders konden hun kinderen in een voorziening niet meer bezoeken en omhelzen. Sommige kinderen moesten weken alleen thuis spelen. Jongeren voelden zich steeds minder goed en misten hun hobby’s en hun vrienden. De verontwaardiging en het ongenoegen was groot want alle kinderen en jongeren waren getroffen: de scholen waren dicht en sport, spel en ontspanning vielen weg.

Lockdownlessen om kinderen en hun rechten op de radar te houdenDraag zorg voor de connectie tussen school en leerlingen

Hou scholen maximaal open
De rol van de school is te belangrijk. Zeker voor kinderen en jongeren die opgroeien in een kwetsbare situatie. Als scholen toch sluiten, moeten ze zo vlug mogelijk weer open. De connectie met de leerlingen moet altijd bewaard blijven. Voor sommige leerlingen is digitaal onderwijs geen alternatief. Hun scholen moeten altijd open blijven.

Niet iedereen kan digitaal mee
Het is ook een illusie dat alle kinderen en jongeren digitaal mee kunnen. Om digitaal te connecteren, moeten scholen hun leerlingen ondersteunen. Ook de volgende jaren moeten scholen daar extra op focussen.

Heb aandacht voor leerachterstand door corona
Scholen moeten ook aandacht hebben voor mogelijke leerachterstand door corona en zoeken naar manieren om iedereen weer mee te krijgen.

Bied onderwijs op maat
Digitaal onderwijs biedt ook extra kansen op onderwijs op maat. Bijvoorbeeld voor hoogbegaafde kinderen zodat die genoeg gestimuleerd worden en tegelijk naar school kunnen gaan om contact te hebben met leeftijdsgenoten.

Blijf continuïteit garanderen in jeugdhulp en voor kinderen met een beperking

Garandeer continuïteit in de zorg
De zorg voor minderjarigen en de continuïteit ervan moet altijd voorop blijven staan en de aanpak moet menselijker. Weggevallen hulp zorgde in sommige gezinnen voor drama’s. Denk aan kinderen met een beperking en hun gezin. We moeten er alles aan doen om nog meer in connectie te blijven met kwetsbare gezinnen.

Evalueer de terugkeer naar huis
De overheid en de voorzieningen moeten een evaluatie maken van de terugkeer naar huis van heel wat kinderen en jongeren in de eerste lockdown. Hoe snel konden kinderen en jongeren terug naar de voorziening als het thuis niet lukte? Wat is er misgelopen bij kinderen en jongeren die naar huis gingen in het begin van de lockdown? En ook de omgekeerde oefening is nodig: Bij hoeveel kinderen en jongeren die naar huis gingen, liep het wel goed? Kunnen die thuis blijven wonen? Bleven ze misschien ten onrechte te lang geplaatst?

Behoud onlinehulpverlening waar het kan en bepaal waar online geen optie is
Uit de onlinehulpverlening kan geleerd worden voor de toekomst. Voorzieningen en hulpverleners hebben veel geleerd over digitale hulpverlening en digitaal contact met de buitenwereld. Dat moeten vastgehouden blijven. En soms is online echt geen optie. Het stopzetten van de fysieke hulpverlening moet ook geëvalueerd worden. Hulp die wegviel, zorgde wellicht voor drama’s in gezinnen met geweld of voor een heel zware periode voor kinderen met een beperking en hun ouders. Die gezinnen moesten heel wat ondersteuning missen door de regels. Het commissariaat hoorde verhalen van ouders die er echt helemaal doorzitten, nog altijd. En van kinderen die achteruitgingen doordat hun therapie stopte.

Beschouw de leefgroep altijd als een bubbel
Naast de fysieke gezondheid ook aandacht zijn voor het mentale welzijn van kinderen en jongeren. Een leefgroep moet altijd als een bubbel beschouwd worden.

Schort het bezoekrecht nooit meer op
Het commissariaat kreeg het signaal dat er geen opschorting van het bezoekrecht meer komt en minder opgelegde quarantaines. Dat is goed nieuws.

Organiseer nooit meer quarantaines op dezelfde schaal
De quarantainemaatregelen moeten rekening houden met de leeftijd, de gemoedstoestand en de draagkracht van kinderen en jongeren. Het commissariaat blijft dat op de voet volgen want is daar erg bezorgd over.

Test prioritair jongeren in de jeugdhulp en in voorzieningen
Jongeren in de jeugdhulp prioritair testen, is belangrijk om te voorkomen dat ze nooit lang in afzondering moeten. Er moet nagedacht worden over andere manieren om het besmettingsrisico in te perken dan alleen maar met volledige quarantaines.

Hou rekening met de grotere kwetsbaarheid van kinderen op de vlucht

Garandeer altijd het recht op opvang
Blijf altijd het recht op opvang garanderen voor alle minderjarigen en hun gezin. En zeker voor de meest kwetsbaren.

Hou altijd een fysiek loket open om asiel aan te vragen
Werp nooit meer extra drempels op en hou altijd een fysiek loket open: met alleen maar onlineregistratie om asiel aan te vragen, gaat er te veel mis.

Zet een tijdelijke stop op uithuiszettingen
Corona zette het recht op menswaardig wonen van heel wat kinderen en jongeren enorm onder druk. In de eerste lockdown kwamen er heel wat maatregelen om gezinnen te beschermen. Bijvoorbeeld om te zorgen dat ze in hun huis konden blijven ondanks plots inkomensverlies. Er was een moratorium op uithuiszettingen. Brussel voerde dat moratorium opnieuw in. Hopelijk volgt Vlaanderen snel.

Garandeer het recht op ontspanning van kinderen op de vlucht
Kinderen op de vlucht zijn in de eerste plaats kinderen. Met kinderrechten. Ook het recht op ontspanning en vrije tijd.

Trek lockdownlessen uit goede praktijken voor gezin en vrije tijd

Gun ook kinderen hun publieke ruimte
Verschillende gemeentebesturen ontwikkelden goede praktijken om ook in de lockdown infrastructuur veilig open te stellen voor kinderen. Blijf publieke ruimte ontsluiten voor kinderen en jongeren die dat nodig hebben. Sluit speeltuinen, hangplekken of skateparken niet meer volledig, maar zoek alternatieven: ze openhouden met toezicht bijvoorbeeld.

Laat jeugdwerkers connectie behouden
Laat jeugdwelzijnswerkers en jeugdwerkers bezoeken afleggen bij de kinderen en jongeren over wie ze zich zorgen maken.

Maak bubbels van gezinnen die elkaar ondersteunen
Corona legt de kwetsbaarheid van onze samenleving bloot, maar ook haar kracht. Als er iets positief is aan de crisis, dan wel het vernieuwde gevoel van samenhorigheid, de inzet van vrijwilligers, de vele blijken van empathie en solidariteit, van zorg en creativiteit. Hopelijk worden dat samen met de basisrechten van kinderen en jongeren de échte richtingaanwijzers voor de toekomst. Want élk kind moet een prioriteit zijn.

Lees het volledige jaarverslag op de website van het Kinderrechtencommissariaat.