Armoede op de werkvloer: twee gezinsondersteuners getuigen

‘Wij zijn de lachebekken van Kind en Gezin,’ zo stellen Cindy en Gerda zich voor. We kijken online binnen bij hen thuis voor een coronaproof gesprek over gezinnen in armoede, sociale uitsluiting en de gevolgen van corona voor kwetsbare mensen in de samenleving. Hun eigen levensverhaal, daar lopen ze niet mee te koop. Met mondjesmaat vernemen we welke watertjes zij zelf doorzwommen hebben.

Pionieren en kansen krijgen

Cindy en Gerda werken allebei al vele jaren bij Kind en Gezin, dat sinds vorig jaar samen met Jeugdhulp het nieuwe agentschap Opgroeien vormt. Ze werken er respectievelijk 16 jaar en 27 jaar, en daar zijn ze trots op! ‘Ik ben Kind en Gezin dankbaar dat ik de kans kreeg en dat ik ze ook kon nemen’, licht Cindy toe. ‘En dat is niet zo evident. Want ik heb gerebelleerd toen mijn begeleiders voorstelden om de opleiding tot ‘ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting’ te volgen. Zij zagen kwaliteiten in mij waarvan ik niet op de hoogte was. Bovendien zag ik mezelf niet als iemand in kansarmoede. Gelukkig ontmoette ik een opgeleide ervaringsdeskundige en durfde ik na negen maanden toch de stap te zetten.’

Gerda was, in 1993, de allereerste ervaringsdeskundige. Gerda: ‘Het was voor Kind en Gezin moeilijk om in contact te komen met kansarme gezinnen. Ze zochten daarom mama’s met een verleden in armoede en sociale uitsluiting die wilden deelnemen aan de toen nieuwe opleiding. Ik was een pionier en studeerde als eerste af. Wij moesten zoeken naar hoe we ons werk wilden aanpakken. Zolang dat ik dit pionierswerk mag en kan doen, zal ik het ook doen.’

Balanceren tussen twee werelden

Het is een zware en intense opleiding. Cindy vertelt: ‘Ik heb veel pijn opnieuw gevoeld, maar door het een andere plaats te geven, kwam er vergeving. Wanneer je nadien aan de slag gaat blijf je tussen twee werelden balanceren.’ En dat zoeken naar evenwicht blijft je hele leven lang. Zo vertelt Gerda: ‘Tijdens mijn allereerste rondetafelgesprek als gezinsondersteuner kwam ik mijn OCMW-begeleider van vroeger tegen. Ik had indertijd slaande ruzie met haar gemaakt. Niet evident om dan professioneel met elkaar aan tafel te zitten. Ik ben rustig gebleven en heb mijn job gedaan. Nadien hebben we elkaar gesproken en daarna hebben we heel goed samengewerkt.’

Hoe ziet het werk van Gerda en Cindy er juist uit? Als gezinsondersteuners trachten zij bruggen te bouwen tussen de gezinnen en andere diensten, zoals OCMW, VDAB en dokters. Zij bieden een luisterend oor en proberen vertrouwen te winnen. ‘Wij willen gezinnen zelfredzaam maken’, vertelt Gerda. ‘We ondersteunen hen daarom bij het maken van hun keuzes. We gaan er samen naar op zoek. Als opgeleide ervaringsdeskundigen hebben we geleerd om hierbij onze achtergrond te gebruiken. Zonder die te delen. Kansarmoede is een deel van ons. En dat maakt dat we ons gemakkelijker met deze gezinnen kunnen verbinden. Voor een stuk is dat gevoelsmatig.’ Cindy vult haar collega aan: ‘Als hulpverlener mag je het niet te veel willen overnemen. Gezinnen moeten zelf kunnen vallen en opstaan.’  

Wie denkt er aan de armen?

Door de coronacrisis krijgen kwetsbare gezinnen het nog moeilijker. Tijdens de lockdown in maart waren heel wat diensten voor hulpverlening gesloten. Ook de voedselbanken waren dicht. ‘Ik kreeg vragen van mensen naar eten. Op een bepaald moment heb ik eten van mezelf gegeven. Niemand staat er stil bij hoe moeilijk zo’n situatie is voor kansarmen en illegalen. Het zijn echt schrijnende toestanden’, vertelt Gerda. Ook Cindy bevestigt dat ze de groep mensen die op straat leven ziet toenemen. ‘En dit is nog maar het begin’, weet Gerda.

Het taboe over armoede en sociale uitsluiting is de laatste jaren een beetje gebroken. Ook op de werkvloer is het makkelijker bespreekbaar en krijgt het een menselijkere kant. Of trek je zulke verhalen aan als ervaringsdeskundige? Cindy geeft toe dat ze al meermaals is aangesproken door collega’s. “Ik bel je niet voor mijn werk, maar privé.” Ze vertellen me dan hun persoonlijk verhaal, waarvan niemand iets weet. Dat stukje openheid vind ik heel knap.’ Maar structureel beweegt er weinig, ervaart Gerda. ‘Je krijgt steeds opnieuw het gevoel: eigen schuld, dikke bult. Door de coronacrisis creëren we een nieuwe lichting kansarmen. Daar denk ik veel aan.’

It’s a way of life

Een gezinsondersteuner en ervaringsdeskundige, dat ben je dus niet alleen op de werkvloer. Dat ben je gewoon. Overal. In je hele zijn. ‘Ja,’ zegt ook Gerda, ‘Het is niet zozeer mijn job, het is mijn levenswerk.’