kinderen & jongeren

“Kindreflex is een cruciaal onderdeel van goed zorgbeleid”

Kinderpsychiater Peter Adriaenssens over de Kindreflex
29.06.2020
Foto's
Belga Image

De Vlaamse overheid maakt extra geld vrij om hulpverleners te stimuleren met volwassen cliënten te praten over hun kinderen. Zo groeit de Kindreflex uit van een tijdelijk project tot een structureel zorgbeleid. Kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens is één van de drijvende krachten achter het verder uitrollen van de Kindreflex. “Het is hoog tijd dat het welzijn van het kind centraal staat bij elke vorm van volwassenzorg.”

Het lijkt een evidentie. Je krijgt als hulpverlener te maken met een volwassene die bijvoorbeeld met psychische problemen kampt. Behalve dat je oog hebt voor het welzijn van je cliënt vraag je ook naar de gezinssituatie. Zijn er kinderen aanwezig? Wie zorgt er voor hen? Hoe loopt dat? 
Toch gebeurt dit lang niet altijd, weet kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens. “Er wordt in de volwassenzorg heel duidelijk een onderscheid gemaakt tussen de cliënt en de thuissituatie. Als de cliënt zelf geen hulpvraag stelt rond het ouderschap komt het onderwerp zelden ter sprake. Het gezin is een privé domein waar je niet zomaar naar kan vragen. Er heerst een grote terughoudendheid rond dit thema.”
Als de hulpverlener toch informeert, is dat meestal op een oppervlakkige manier, heeft Peter Adriaenssens ervaren. “Er wordt niet doorgevraagd, waardoor cruciale informatie niet boven tafel komt. Veel hulpverleners hebben last van handelingsverlegenheid. Terwijl het juist zo belangrijk is om een goed zicht te krijgen op de situatie waarin het kind zich bevindt. Jonge kinderen hebben zelf geen mogelijkheid om aan de bel te trekken. Ze zijn totaal afhankelijk van volwassenen die hun noden zien en er taal aan geven.”

Kindreflex breed uitgerold 

De Kindreflex is een methodiek om het welzijn van kinderen van ouders die zorgvragen hebben niet uit het oog te verliezen. Het uitvoeren van de Kindreflex gebeurt in zes stappen waarbij de hulpverlener op een open en veilige manier een gesprek voert met de cliënt over het ouderschap. Het geeft hulpverleners ook het mandaat om verontrustende situaties aan te pakken in samenspraak met de ouder. 
De Vlaamse Kindreflex is geïnspireerd op het Nederlandse Kindcheck en was tot voor kort afhankelijk van projectsubsidies. Daar komt nu een einde aan. De Vlaamse overheid heeft besloten om structureel geld vrij te maken voor deze werkmethode. 
Niet langer alleen hulpverleners uit de geestelijke gezondheidszorg –ouders met psychische problemen of een verslaving – zullen de Kindreflex uitvoeren, maar elke hulpverlener die te maken heeft met een volwassen cliënt. “De Kindreflex wordt over de hele zorgsector uitgerold. Dit betekent dat ook hulpverleners in een Centrum Algemeen Welzijnswerk, in de ziekenhuissector, de thuisbegeleidingsdienst of andere zorginstanties de gewoonte moeten aanleren om het onderwerp kinderen en opvoeden aan te snijden bij hun cliënten,” aldus Peter Adriaenssens. “Hulpverleners krijgen daarvoor een opleiding waar een rollenspel deel van uitmaakt. En via 1712 is een hulplijn beschikbaar voor hulpverleners als ze niet weten hoe ze het gesprek op gang moeten brengen of wat ze moeten doen met de informatie uit het oudergesprek. Als de veiligheid van het kind in het gedrang komt, kan de hulpverlener terecht bij de Vertrouwenscentra Kindermishandeling.”

Ouder is deskundige partner 

Want dat het niet altijd eenvoudig is om volwassen cliënten te vragen naar hoe het met hun kinderen gaat, beseft de kinderpsychiater heel goed. “Vaak wordt het onderwerp lang gemeden zowel door de hulpverlener als door de ouder. Het is niet prettig om te moeten vertellen dat je als ouder faalt. Tot de hulpverlener een duidelijke indicatie heeft dat het thuis helemaal verkeerd loopt.  Een rustig gesprek is dan moeilijk. De cliënt voelt zich in het nauw gedreven. Er volgt een gespannen en emotionele situatie. De Kindreflex moet dit soort situaties voorkomen. De kunst is om van de cliënt een deskundige partner te maken in de zoektocht naar hoe je het welzijn van betrokken kinderen kan garanderen. Help mij om beter te begrijpen hoe we het thuis kunnen aanpakken, is een vraag die hulpverleners moeten stellen aan hun volwassen cliënt. Je maakt de cliënt partner in het proces in plaats van dader of slachtoffer.”
De afgelopen jaren heeft de Kindreflex zijn nut bewezen. In de centra voor geestelijke gezondheidszorg en in de psychiatrie waar de Kindreflex al langer wordt gehanteerd, leidde de methodiek vorig jaar tot vijfhonderd meer meldingen van kinderen in nood.

Door corona meer kinderen in nood

De coronacrisis heeft beleidsmakers versneld doen besluiten om van de Kindreflex een permanent onderdeel van de volwassenzorg te maken, zegt Peter Adriaenssens. “De afgelopen maanden hebben we opnieuw gezien hoe kwetsbaar kinderen zijn. Ouders moesten plots thuiswerken combineren met onderwijs geven en kinderen opvoeden. De stress verhoogde en de kinderen hebben daar onder geleden. In sommige gezinnen was de spanning helemaal te snijden. Ouders verloren hun baan en inkomen. Of het gezin kreeg van dichtbij te maken met een overlijden. De berichten van kinderen in de knel verschenen in de media. Het drukte beleidsmakers met de neus op de feiten. De Kindreflex is een cruciaal onderdeel van goed zorgbeleid. Het is hoog tijd dat het welzijn van het kind centraal staat bij elke vorm van volwassenzorg.”
Kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens is lid van de expertencommissie die de uitrol van de Kindreflex opvolgt.