Kaat wil niet meer op bezoek

Het Parental Alienation Syndrome, het PAS of het Ouderverstotingssyndroom werd door de Amerikaanse kinderpsychiater R. Gardner voor het eerst uitvoerig beschreven. Wat is het precies?

"Bij het ouderverstotingssyndroom verstoot een kind een van zijn ouders doordat de andere ouder (de verblijfouder) deze verstoten ouder demoniseert en te fel aan zich bindt. Het gaat dus niet om realistische redenen, maar om programmatie van het kind door de verblijfouder", zegt Ludo Driesen. Hij is klinisch kinder- en jeugdpsycholoog en gedragstherapeut en schreef het boek "Kaat wil niet meer op bezoek".

"Het kind voert een zeer grote lastercampagne tegen de verstoten ouder. Die ouder wordt volledig geminacht. Het kind beschouwt hem enkel als slecht en gevaarlijk en miskent elke positieve eigenschap. De laster en vijandigheid berusten op absurde argumenten, die geen enkel verband houden met de ervaringen. In elke relatie tussen mensen steekt een zekere ambivalentie. Wij erkennen dat elke persoon positieve én negatieve eigenschappen heeft. Het kind met het ouderverstotingssyndroom kan de gevoelens voor en de gedachten over de beide ouders niet relativeren. De verblijfouder wordt geïdealiseerd, terwijl de verstoten ouder alleen maar als slecht word beschouwd", zegt Driesen.

Is dat de fout van de ouder?

"De verblijfouder beklemtoont dat het de eigen overtuiging van het kind is dat de verstoten ouder zo slecht is en dat het de eigen wil van het kind is om de andere ouder te verstoten. De verblijfouder is fier over deze onafhankelijkheid van denken en moedigt het kind aan om zijn mening te zeggen. Het kind durft echter niet anders dan de verblijfouder, die tenslotte voor hem zorgt, na te praten. Stilaan vertrouwt het kind zijn eigen ervaringen niet meer en geraakt het verstrikt in de lastercampagne.

Het kind voelt zich helemaal niet schuldig over zijn minachting voor de verstoten ouder. Hij beweert dat de verstoten ouder een ongevoelig iemand is die niet lijdt onder het verbroken contact en die dus mag verstoten worden. Het kind neemt dezelfde minachtende houding ook aan tegenover de vrienden en de familie van de verstoten ouder, ook al had hij voor de scheiding met hen een goede relatie. Deze houding berust eveneens op de meest absurde argumenten."

U spreekt zelfs van kindermishandeling?

"Het gaat om emotionele verwaarlozing, ouders hebben door hun onderlinge strijd als ex-partners minder oog voor de emotionele noden van de kinderen. Er wordt de kinderen een ouder afgenomen, dit is een hiaat in het leven, zelfs al komt er later nog contactherstel. Deze kinderen zitten in een loyaliteitsconflict. Ze moeten kiezen tussen hun ouders en dat is emotioneel een haast onmogelijke toestand. Door een radicale keuze te maken tussen de twee ouders, lost het kind met het ouderverstotingssyndroom zijn loyaliteitsconflict op, maar het kind betaalt hiervoor een zware emotionele prijs." 

Hoe valt het te voorkomen?

"In de eerste plaats door een goede relatie te ontwikkelen met je kinderen vanaf hun geboorte, maar zelfs dat is onvoldoende. Bij het begin van de scheiding is het belangrijk om conflicten en foute communicatie zo vlug mogelijk onder controle krijgen. Jammer genoeg blijkt het ouderverstotingssyndroom in vele gevallen niet te voorkomen. Ouders zijn bij het begin van de scheiding vaak nog niet in staat om met elkaar te praten en tot constructieve oplossingen te komen voor de conflicten. Het gaat om diepe frustraties en wonden van voor, tijdens en na de scheiding bij (een van) de ouders. De gekwetste ouder demoniseert de andere uit frustratie, verdriet, woede…  

In zekere zin is de verblijfouder de vragende partij naar een PAS. Hij is er van overtuigd dat de andere ouder niet deugt en wil compensatie voor het geleden verlies. Om die spiraal te doorbreken is het besef dat ex-partners zijn niet hetzelfde is als ex-ouders zijn zeer belangrijk. Partners scheiden, ouders blijven. Communiceer netjes met de verstoten ouder, zowel in de rechtstreekse als in de onrechtstreekse communicatie."  

Wat kan de verstoten ouder doen?

"Het leed van de verstoten ouder mag niet onderschat worden. De ouder verliest een kind, het ouderschap en staat totaal macheloos. Bij het begin is de ouder best alert van zodra hij merkt dat zijn kinderen steeds vaker een excuus hebben om geen contact te hebben. Soepelheid in de afspraken over contact in het belang van de kinderen kan, maar als kinderen ‘overdreven’ vaak afwezig blijven en deze afwezigheden een systeem beginnen worden, 'eist' de ouder best dat de afgesproken omgangsregel gewoon doorgaat. Ze vermijden best vijandige communicatie met de verblijfouder, zeker in aanwezigheid van de kinderen.

De verstoten ouder kan duidelijk maken dat hij ouder wil blijven, ook al heeft hij geen contact met zijn kinderen. Dat kan hij doen door belangstelling in de kinderen te tonen, door bij de verblijfouder informatie over de kinderen te vragen. Hij kan ook trachten onrechtstreeks contact met de kinderen te hebben via kaartjes en briefjes, via sms-verkeer, via de sociale media…

Wat zeker geen goed idee is, is de kinderen te overvallen met contacten. Zoals het klassieke voorbeeld van het onverwachtte bezoek aan de schoolpoort. Omdat de kinderen al een slecht beeld van de ouder hebben, kunnen ze nog angstiger worden door deze situatie en hun ouder nog negatiever gaan zien.

Wat wel kan en nuttig is, is contact houden met belangrijke derden, zoals de school. De verstoten ouder toont aan iedereen dat hij nog ouder wil zijn en de verstoten ouder krijgt het gevoel weer (een beetje) ouder te zijn.

Als niets van dit alles werkt, kan het contact met de kinderen opgeven de enige oplossing zjn. Vooral als de strijd ondraaglijk wordt voor de kinderen, maar ook voor de verstoten ouder zelf. En wie weet is er later toch weer contactherstel mogelijk."

 www.ludodriesen.be