Demiclowns op bezoek

Het clownsduo Stoetel en Fizzie Lizzie bezoekt personen met dementie, thuis of in het woonzorgcentrum. Samen creëren ze een fantasiewereld waarin de persoon met dementie rollen kan aannemen die verloren zijn gegaan.

Meer dan entertainment

Deze dames mogen er dan wel grappig uitzien, ze hebben een stevige therapeutische achtergrond en doen duidelijk meer dan entertainen. Beiden volgden ze een opleiding tot dramatherapeut aan de Arteveldehogeschool. “Vaak bezoeken we mensen die al ver geëvolueerd zijn in de ziekte. Ze kunnen niet meer communiceren zoals vroeger en worden vaak misbegrepen. Als clowns spreken we mensen aan in de taal die ze net wel nog spreken”, zegt Lara.

De clowns hebben steeds wat voorkennis, ze weten wie achter welke deur zit en welk verhaal zij meedragen. “Die info hebben we op voorhand nodig omdat deze mensen het zelf niet met zoveel woorden kunnen vertellen. We vangen wel signalen op ter plaatse en in het moment en bouwen hiermee samen een eigen, subjectief verhaal”, zegt Lore.

Deze clowns hebben niet enkel het entertainment voor ogen. Ze zorgen ook voor het geestelijke welzijn en fysieke zorg. “Bij mensen thuis of in het woonzorgcentrum, in groep of alleen op de kamer. We zorgen er steeds voor dat mensen zichzelf kunnen zijn, dat ze zich op hun gemak voelen en ook voldoende beweging krijgen,” zegt Lara. “Ook bij minder mobiele of communicatieve mensen is het mogelijk om contact te leggen en opnieuw in beweging te komen," vult Lore aan.

Naast de verstrooiing die ze brengen, is hun hoofddoelstelling mensen rollen laten opnemen door in verbinding te gaan met de oudere. Lara legt uit hoe ze te werk gaan: “Mensen hebben doorheen hun leven verschillende rollen, sommige voeren ze eventjes uit, andere jarenlang. Ze zijn moeder, hebben bepaalde hobby’s, beroepen, gewoontes,…Door contact te maken met de personen met dementie laten we hen die rollen opnieuw opnemen, die ze soms al een hele tijd niet meer konden opnemen door ziekte of ouderdom. Ze mogen ons eens de wet stellen, iets wat in de dagelijkse werking van een woonzorgcentrum niet vaak het geval is. Ook al spreken mensen niet meer zoals vroeger, we maken gebruik van hun geluiden en bewegingen. We gaan hun taal spreken, zowel verbaal als non-verbaal, waardoor zij zich begrepen voelen en hun zelfwaarde kan stijgen.”

Creatieve geesten

“Als clowns denken we per definitie ‘out of the box’. Als iemand een vork neemt en daarmee het haar wil kammen, dan vinden wij dat een schitterend idee. Ouderen worden dagelijks bestraft of afgewezen voor gelijkaardig gedrag, terwijl hun geest net heel creatief is en anders werkt, maar daarom niet fout is. We willen niet steeds corrigeren maar wel de mogelijkheden zien. Ouderen hebben bij ons de regie in handen, wij volgen waar ze ons heen leiden. We omschrijven het als dienstbaar tegenspel, we kunnen 1001 rollen aannemen van een kakelende kip tot een stoute peuter. Er is een alternatief aanbod voor iedereen, je kan niet op voorhand weten hoe iemand zal reageren”, zegt Lore.

Na een passage van de Demiclowns zijn ouderen vaak rustiger en zelfs voldaan. Lara gelooft in de gunstige effecten van hun werk. “Terwijl buitenstaanders ouderen vaak zien als verward of weg van de wereld, heeft hun gedrag wel degelijk een betekenis. Wanneer iemand heel de tijd roept, hebben mensen de neiging om hen af te zonderen en zo weinig mogelijk prikkels te laten ervaren, in de hoop dat mensen zullen kalmeren. Wij bieden hen op dat moment net een klankbord, alsof er iemand is die antwoordt op een lokroep, een echo. Doordat we op dat moment met hen mee roepen en hun vraag beantwoorden, wordt de angst teruggedrongen. Stel je voor dat je in China wordt gedropt en dat jij de enige bent die Nederlands praat, je kent geen andere taal en niemand rondom jou verstaat je. Wat een opluchting zou het niet zijn om dan iemand tegen te komen die je tegemoet komt en jouw taal spreekt?”

Ja-zeggers

Lara en Lore gaan ook langs bij verpleegkundigen, mantelzorgers, collega’s, familieleden. Ze geven tips en leren technieken aan die iedereen kan leren en gebruiken. “Maak eens oogcontact met iemand die in een rolstoel zit, kruip desnoods onder tafels om contact te maken. Een andere heel concrete tip: zeg eens ja. Clowns zeggen nooit nee, maar zien overal mogelijkheden in. Vraagt de oudere iets onverwachts dan doen we al het mogelijk om het waar te maken. Alleen al het feit dat je vertrekt met een positieve noot werkt bevrijdend. In de workshops laten we mensen ervaren hoe het is om een nee te krijgen of hoe ze elkaar behandelen en hoe dat aanvoelt”, zegt Lara.

Tijdsgebrek en praktische problemen mogen geen excuus zijn om het psychisch lijden van personen met dementie uit het oog te verliezen.  “Uiteraard is tijdsgebrek een realiteit waar we niet rondkunnen, maar een verandering in houding kan veel veranderen. Een goeiemorgen kost geen geld. We mogen niet vergeten dat mensen in woonzorgcentra wonen, ze spenderen er al hun tijd, dus mogen we er met z’n allen voor zorgen dat hun verblijf zo aangenaam mogelijk wordt. Daarom is het fijn als de Demiclowns de routine even kunnen breken. Wet en regel vallen weg. We kunnen bijvoorbeeld dokters eventjes betrekken in onze fantasiewereld, dat maakt dat het een uitlaatklep is voor iedereen errond. Van clown over verplegend personeel tot de naaste familie.”, zegt Lore. “Er zit een speels en vrij kind in iedereen, dat verbindt de persoon met dementie meteen met de clown. Eigenlijk is de persoon met dementie in het woonzorgcentrum als de clown in de maatschappij; speels, vrij en met een onuitputtelijke creativiteit”, vat Lara samen.

Op 11 juli organiseren Lara en Lore een intergenerationele workshop voor grootouders en hun kleinkind. Op 24 en 25 september is er een workshop voor mantelzorgers.

www.demiclowns.be