De Katrol takelt gezinnen uit kansarmoede

Onderwijs kan zowel een motor zijn voor opwaartse sociale mobiliteit, als een bevestiging van ongelijkheid. De Katrol werkt preventief en focust op kansarme kinderen in de derde kleuterklas en het eerste en tweede leerjaar. Het doel van De Katrol is om kansarmen kansrijk en zelfredzaam maken, een onderwijscultuur in het gezin installeren, en toekomstige hulpverleners en leerkrachten de kansarme doelgroep te leren kennen. Alle kinderen in het gezin worden betrokken, zodat de kans op een positieve schoolloopbaan én op het behalen van een diploma vergroot. Ook ouders worden versterkt, worden meer betrokken bij het onderwijs van hun kind en nemen zo een meer positieve houding aan. De studenten die langsgaan bij de gezinnen laten hun vooroordelen varen, stappen af van het individueel schuldmodel, leren beter communiceren en diversiteit waarderen.

Methodieken

De Katrol geeft naar eigen zeggen geen begeleiding maar ondersteuning, wat voor hen een essentieel verschil is. Bij deze ondersteuning gaan ze ervan uit dat geen enkele methodiek op zich zaligmakend is voor elk gezin. Daarom plukken ze onderdelen uit verschillende methodieken tot ze een geheel hebben dat past bij het gezin in kwestie. De hoofdmethodiek die altijd gebruikt wordt, is de presentietheorie van de Nederlandse hoogleraar Andries Baart: er zijn voor de ander, onbevooroordeeld, met weinig of geen formele voorwaarden. Er worden geen dossiers bijgehouden, en studenten stappen met een open blik op de gezinnen af.

De studenten die voor De Katrol langsgaan bij de gezinnen kunnen uit verschillende studierichtingen komen: sociaal werk, psychologie, lerarenopleiding. Ze engageren zich om minstens 16 keer twee uur bij een gezin langs te gaan. Alle studenten krijgen een ankerfiguur met wie ze situaties kunnen bespreken aan de hand van een checklist. Regelmatige vorming en gesprekken zijn voorzien. De ankerfiguren zijn er voor de studenten en voor de gezinnen. Zij zorgen dat een gezin een student toegewezen krijgt en coachen de studenten.

Onderzoek

Omdat er geen dossiers worden bijgehouden waren veel gezinnen die in de periode 2003-2006 een beroep deden op De Katrol moeilijk te contacteren. Sommigen waren verhuisd, van hen die wel bereikbaar waren wilde een deel niet deelnemen aan het onderzoek. Daarom werd ervoor gekozen een belevingsonderzoek te doen bij een kleine groep, in plaats van een effectonderzoek.

Een tiental gezinnen die in de periode 2003-2006 ondersteund werd door De Katrol was bereid om deel te nemen aan het gesprek. Onderzoekers gingen twee keer praten met de ouders en de kinderen.

Hoe kijken ouders naar De Katrol en hoe beleven ze de ondersteuning?

Voor de meeste ouders blijkt studieondersteuning een centrale rol te spelen. Zij verwachten dat huiswerk af is als de student naar huis gaat. Daarnaast appreciëren ze ook de hulp bij opvoedingskwesties, en dat studenten mee helpen oplossingen zoeken voor praktische en emotionele problemen. Ze helpen ook de brug naar de school te maken. Ouders herinnerden zich de toffe momenten met de studenten, en onthielden dat de educatieve spelletjes motiverend werkten. De ondersteuning ging vaak ook verder dan klassiek huiswerk maken aan tafel. Studenten trokken ook vaak naar buiten met de kinderen, en telden daar de bomen langs de straat, of leerden het menu van een restaurant in de buurt lezen.

Het ene contact verliep al intenser dan het andere, maar over het algemeen onthielden de ouders het enthousiasme en de betrokkenheid van de studenten. Eén mama zei dat de studente als een vriendin was voor haar, een ander gezin zag de student als een ‘oudere broer’ voor hun kinderen. Uit citaten blijkt dat ‘aanwezig zijn’ belangrijk is, dat het zorgt voor ‘kracht’ voor de ouders.

Soms zitten de ouders mee aan tafel met de student van De Katrol en hun kind, om te zorgen dat het kind goed oplet en omdat ze graag betrokken zijn bij het huiswerk maken. Andere ouders zijn op de achtergrond aanwezig en doen ondertussen het huishouden, maar grijpen wel in als het kind niet goed meewerkt. Nog andere ouders kiezen er bewust voor om naar een andere kamer te gaan opdat ze hun kind niet zouden afleiden.

Kansarmen worden kansrijker

Het kleinschalige onderzoek bij een tiental gezinnen doet vermoeden dat De Katrol slaagt in de eerste doelstelling: kansarmen kansrijker maken. De kinderen uit de gezinnen die meewerkten aan het onderzoek hebben ondertussen hun middelbaar diploma gehaald of op zijn goed op weg. Sander (schuilnaam) had weinig interesse in school, maar wel haalde wel zijn getuigschrift als bakkersgast en is blij met die keuze.

De schoolse prestaties van de kinderen verbeterde, ze liepen minder achterstand op, werden taalvaardiger, en een aantal kinderen kon in het reguliere onderwijs blijven in plaats van naar een school voor bijzonder onderwijs te gaan. Eén meisje kwam naar België toen ze vijf was en maakte dankzij de student van De Katrol grote sprongen op vlak van de Nederlandse taal.

Kinderen leren dankzij de ondersteuning van De Katrol ook het belang van dagelijkse structuur: zorgen dat het huiswerk klaarligt wanneer de student aankomt en vroeg genoeg beginnen aan huiswerktaken. Ze leren ook dat falen niet erg is, en dat je altijd opnieuw kan proberen. Het valt ouders ook op dat hun kinderen een sterkere persoonlijkheid krijgen: na de begeleiding hebben kinderen meer zelfvertrouwen, durven ze vragen stellen, zijn ze minder verlegen en meer gedreven.

Ouders worden sterker en de onderwijscultuur krijgt een plek in het gezin

De Katrol is er in de eerste plaats voor de kinderen. Maar toch krijgen ouders ook ondersteuning bij bepaalde zaken. Zo zei de moeder van Anne (schuilnaam) geleerd te hebben om te gaan met geld, contact te nemen met school, en vragen te durven stellen. Julie (schuilnaam) volgt nu een opleiding publiciteit en wil daarna nog een andere studie aanvatten. Ze vindt dit belangrijker voor haar carrière, en haar ouders zijn trots op die keuze. Hun kijk op het onderwijs is veranderd: ze zijn zich er nu van bewust hoe bepalend het is. Nog een andere respondent zegt goed te merken hoe haar parcours verschilt van haar vrienden die geen diploma haalden, ook al gebruikt ze haar diploma niet in haar huidige job.

Heeft De Katrol ouders ook sterker gemaakt? Op die vraag kwamen wisselende reacties. Sommige ouders leerden wel degelijk iets bij en probeerden na afloop van de ondersteuning hun kind op dezelfde manier te begeleiden, anderen zeiden dat ze hun kind al op die manier hielpen bij het huiswerk. Sommigen gaven aan dat het moeilijk was om de studieondersteuning over te nemen van de studenten. Zij gaven de ondersteuning soms door aan de school nadat de ondersteuning door De Katrol afgelopen was.

Niet alle ouders waren makkelijk te bereiken voor het onderzoek, en sommigen wilden liever geen herinneringen ophalen aan het verleden. Maar voor sommigen was het zo’n positieve ervaring dat ze nog heel concreet kunnen navertellen welke ondersteuning ze tien jaar geleden van De Katrol kregen. Opvallend was dat de ouders de studenten van De Katrol geen hulpverlener noemden. Ze zagen hen eerder als mensen die hen ‘sterker maakten’. De Katrol blijkt toch minstens in een deel van de begeleide gezinnen heel wat doelstellingen waar te maken: de kinderen praten op een positieve manier over school, ze merkten dat ze meer kansen konden grijpen en dat ze verder geraakt zijn in hun schoolloopbaan dan zonder opvoedingsondersteuning gebeurd zou zijn. Gezinnen hechten dankzij de ondersteuning meer belang aan onderwijs. Heel wat ouders gaven ook aan dat ze  zelfstandiger werden in het begeleiden van het huiswerk van hun kinderen. En wie zich niet sterk genoeg voelde, durfde wel de vraag stellen om elders verdere ondersteuning te krijgen.

Mama’s Samia en Sandra over hun ervaring met De Katrol

Samia heeft vier kinderen van 15, 14, 12 en 7 jaar en kwam een jaar geleden met haar gezin vanuit Syrië naar België. Het OCMW Oostende leidde haar toe naar De Katrol. “Onderwijs is voor mij heel belangrijk, waarschijnlijk nog belangrijker dan voor mensen die altijd in België gewoond hebben. Het is onontbeerlijk om Nederlands te leren en onze weg te kunnen vinden in België”, vertelt Samia. “De student van De Katrol komt bij ons langs om educatieve spelletjes te spelen met de kinderen. Wij zitten als ouders dan ook mee aan tafel en er wordt heel wat gelachen.” Maar dat is niet het enige: “Ik kan ook met onze problemen terecht bij de student, bijvoorbeeld als we hulp nodig hebben met facturen of psychologische vragen hebben, of wanneer we gewoonweg de taal willen oefenen. Nederlands leren was heel moeilijk, maar we kregen veel ondersteuning”, vertelt ze in behoorlijk vlot Nederlands. “De studenten waren niet zomaar ‘student van De Katrol’, maar voor mij waren ze echt een deel van het gezin.” Tot slot vertelt Samia nog dat ze zelfs ondersteuning kreeg bij het solliciteren: “De studenten motiveerden me om me kandidaat te stellen, met als resultaat dat ik nu een job heb. Mijn kinderen volgen nu les in het ASO en in de gewone klassen van het lager onderwijs. Ik ben trots op hen en heb vertrouwen in de toekomst.”

Sandra is alleenstaande moeder van twee zonen. Ze is laaggeschoold en psychisch kwetsbaar. Haar jongste zoon heeft ADHD en autisme. Haar oudste zoon is nu 17 en had het al moeilijk vanaf de derde kleuterklas. Toen al werd De Katrol ingeschakeld voor ondersteuning. Sandra: “Ik genoot echt van die momenten wanneer de studenten ondersteuning kwamen bieden. Dat betekende voor mezelf ook even een rustmomentje. Ik vond het ook fijn dat de studenten voor mij een luisterend oor hadden. Met psychiatrische problemen kan je niet zomaar overal terecht, het blijft een taboe, maar bij De Katrol kan ik erover praten”, vertelt ze. “De ondersteuning van De Katrol heeft mijn oudste zoon zeker deugd gedaan. In het middelbaar haalde hij tot in het derde jaar punten boven de 80%. Hij volgt nu secretariaat-talen en deed pas nog testen bij de politieschool. Dat allemaal dankzij De Katrol.” 

Banner foto: Stephan Hochhaus
Tekst foto: Geoffrey Froment